Chcesz zrzeszyć ludzi wokół wspólnego celu, pasji lub idei społecznej? Stowarzyszenie to najpopularniejsza forma organizacji społecznej w Polsce, która pozwala grupie osób wspólnie działać na rzecz realizacji celów statutowych. W tym artykule dowiesz się, czym jest stowarzyszenie, jak je założyć oraz jakie obowiązki wiążą się z jego prowadzeniem.
Czym jest stowarzyszenie?
Stowarzyszenie to dobrowolne, samorządne i trwałe zrzeszenie osób, które łączą się w celu realizacji wspólnych celów niezarobkowych. Jest to organizacja non-profit posiadająca osobowość prawną, działająca na podstawie statutu uchwalonego przez swoich członków.
Kluczową cechą stowarzyszenia jest członkostwo – to właśnie członkowie stanowią o kierunkach działania organizacji, wybierają władze i podejmują najważniejsze decyzje na walnym zgromadzeniu. W tym stowarzyszenie zasadniczo różni się od fundacji, gdzie kontrolę sprawuje fundator lub powołane przez niego organy. Regulacje dotyczące stowarzyszeń znajdziesz w ustawie – Prawo o stowarzyszeniach.
Jakie cele może realizować stowarzyszenie?
Stowarzyszenie może realizować praktycznie dowolne cele niezarobkowe – ustawa nie zawiera zamkniętego katalogu. Przykładowo:
Cele społeczne i charytatywne: pomoc osobom potrzebującym, integracja społeczna, ochrona praw człowieka, równość, wsparcie rodzin i dzieci.
Edukacja i kultura: wspieranie edukacji, szkolenia, warsztaty, promocja kultury, ochrona dziedzictwa, wydarzenia kulturalne.
Sport i rekreacja: sport amatorski, zawody, promocja aktywności fizycznej, kluby sportowe, turystyka.
Hobby i zainteresowania: zrzeszanie pasjonatów (np. fotografia, historia lokalna, modelarstwo, kolekcjonerstwo).
Zawodowe i branżowe: reprezentacja interesów grup zawodowych, podnoszenie kwalifikacji, integracja środowiska.
Ekologia: ochrona środowiska i zwierząt, edukacja ekologiczna, czyste powietrze, OZE.
Kto może założyć stowarzyszenie?
Do założenia stowarzyszenia rejestrowego potrzeba co najmniej 7 osób fizycznych z pełną zdolnością do czynności prawnych (pełnoletniość, brak ubezwłasnowolnienia). Obywatelstwo polskie nie jest wymagane – cudzoziemcy również mogą być założycielami.
Istnieje też stowarzyszenie zwykłe (min. 3 osoby), które nie wymaga wpisu do KRS i nie posiada osobowości prawnej – to prostsza, lecz bardziej ograniczona forma.
Założyciele stają się pierwszymi członkami; statut może przewidywać różne kategorie członkostwa (zwyczajni, wspierający, honorowi).
Dla kogo stowarzyszenie będzie dobrym wyborem?
Macie grupę osób i chcecie działać razem. Demokratyczna struktura umożliwia wspólne decydowanie.
Zależy Wam na demokracji wewnętrznej. Najważniejsze decyzje podejmuje walne zebranie członków.
Nie macie dużego kapitału startowego. Brak wymogu funduszu założycielskiego (w przeciwieństwie do fundacji).
Chcecie rozwijać członkostwo i angażować społeczność. Składki, wolontariat i partycypacja budują organizację.
Planujecie działania lokalne/środowiskowe. Idealne dla inicjatyw sąsiedzkich, klubów i grup pasjonatów.
Jakie są koszty założenia stowarzyszenia?
Próg finansowy jest niski. Główne koszty to zwykle:
• Opłata sądowa za wpis do KRS – obecnie 0 zł (zwolnienie).
• Opłata za ogłoszenie w MSiG – kilkadziesiąt złotych.
• Ewentualna pomoc prawna przy statucie – od kilkuset do kilku tysięcy złotych (zależnie od zakresu).
Finansowanie po rejestracji: składki członkowskie, granty, dotacje, darowizny, zbiórki, odpłatna działalność statutowa.
Jak założyć stowarzyszenie – kluczowe etapy
1) Zebranie założycielskie – min. 7 osób; uchwały założycielskie, przyjęcie statutu, wybór władz, protokół i lista obecności.
2) Uchwalenie statutu – podstawowy dokument regulujący zasady działania (przygotowany przed zebraniem).
3) Wybór władz – co najmniej zarząd do reprezentacji w procesie rejestracji (możliwe też inne organy, np. komisja rewizyjna).
4) Wpis do Krajowego Rejestru Sądowego – z chwilą wpisu stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną (wniosek w 30 dni od zebrania).
Do wniosku dołącza się m.in.: statut (3 egz.), protokół zebrania, listę założycieli z podpisami, oświadczenia członków zarządu o przyjęciu funkcji oraz dowód opłaty za publikację w MSiG.
Co powinien zawierać statut stowarzyszenia?
Elementy obowiązkowe:
• Nazwa i siedziba; cele i sposoby ich realizacji.
• Nabywanie/utrata członkostwa; prawa i obowiązki członków.
• Władze, tryb wyboru/uzupełniania i kompetencje.
• Reprezentacja i zaciąganie zobowiązań majątkowych.
• Źródła finansowania; zasady zmian statutu i rozwiązania stowarzyszenia.
Warto rozważyć: kategorie członkostwa, szczegółowe kompetencje organów, tryb uchwał walnego, procedury sporów, oddziały terenowe, zasady działalności gospodarczej, wysokość/ustalanie składek.
Organy stowarzyszenia – jak działa zarządzanie?
Walne zgromadzenie członków – najwyższy organ (zmiany statutu, wybór/odwołanie władz, sprawozdania, majątek, składki, rozwiązanie).
Zarząd – organ wykonawczy (minimum 3 osoby, np. prezes, skarbnik, sekretarz); prowadzi sprawy i reprezentuje stowarzyszenie.
Komisja rewizyjna – fakultatywny organ kontrolny (kontrola finansowa i merytoryczna).
Sąd koleżeński – opcjonalny, do rozstrzygania sporów wewnętrznych.
Członkostwo w stowarzyszeniu
Członkowie zwyczajni – pełne prawa (głos czynny i bierny).
Członkowie wspierający – wsparcie finansowe/merytoryczne, zwykle bez prawa głosu.
Członkowie honorowi – szczególnie zasłużeni; często zwolnieni ze składek.
Statut określa zasady przyjmowania, prawa i obowiązki oraz przyczyny utraty członkostwa (wystąpienie, skreślenie, wykluczenie) i tryb odwoławczy.
Działalność gospodarcza stowarzyszenia
Dopuszczalna jako pomocnicza wobec celów statutowych; zysk wyłącznie na cele statutowe. Musi wynikać ze statutu; pełna księgowość; opodatkowanie jak u przedsiębiorców (z możliwymi ulgami dla OPP). Popularna jest też odpłatna działalność statutowa (np. szkolenia, warsztaty, wydarzenia kulturalne).
Status organizacji pożytku publicznego (OPP)
Warunki m.in.: co najmniej 2 lata działalności, zakres zadań publicznych, odpowiednie zapisy statutowe, transparentność finansowa i sprawozdawczość. Korzyści: 1% PIT, niektóre zwolnienia (np. z podatku od nieruchomości na cele statutowe), preferencje w dostępie do środków publicznych, większe zaufanie darczyńców.
Stowarzyszenie czy fundacja – co wybrać?
Stowarzyszenie – gdy kluczowe są demokracja, partycypacja, brak wymogu kapitału i działania społecznościowe/lokalne. Fundacja – gdy chcesz większej kontroli, masz fundusz założycielski i planujesz projekty grantowe na większą skalę.
Kiedy warto skonsultować się z prawnikiem?
Profesjonalne wsparcie przy przygotowaniu statutu, wyborze organów i rejestracji pozwoli uniknąć problemów. Szczególnie przy planowanej działalności gospodarczej, oddziałach terenowych, złożonych zasadach członkostwa lub ambicji uzyskania statusu OPP.
Potrzebujesz pomocy w założeniu stowarzyszenia?
Jeśli planujesz założenie stowarzyszenia lub masz pytania dotyczące tej formy organizacji społecznej, chętnie udzielimy Ci kompleksowego wsparcia. Przeanalizujemy specyfikę Twojego projektu, pomożemy przygotować statut oraz przeprowadzimy Cię przez cały proces rejestracji. Szczegóły dotyczące zakresu usług i kosztów współpracy znajdziesz w naszym cenniku.
Skontaktuj się z nami, aby umówić konsultację i omówić szczegóły Twojego przedsięwzięcia społecznego.