Strona główna » Inne podmioty w Krajowym Rejestrze Sądowym – przewodnik po mniej popularnych formach prawnych

Inne podmioty w KRS – przegląd mniej popularnych form prawnych

Zakładając działalność gospodarczą lub organizację społeczną, zazwyczaj myślimy o spółkach z o.o., fundacjach czy stowarzyszeniach. Jednak polski system prawny oferuje znacznie więcej form prawnych, które również podlegają wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego. W tym artykule przedstawię mniej popularne, ale równie ważne podmioty rejestrowane w KRS – od spółdzielni, przez przedsiębiorstwa państwowe, po towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych.

Jakie jeszcze podmioty podlegają wpisowi do KRS?

Oprócz powszechnie znanych spółek handlowych, fundacji i stowarzyszeń, Krajowy Rejestr Sądowy obejmuje szereg innych podmiotów, w tym spółdzielnie, spółdzielnie europejskie, przedsiębiorstwa państwowe, europejskie zgrupowania interesów gospodarczych, instytuty badawcze, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, towarzystwa reasekuracji wzajemnej, oddziały przedsiębiorców zagranicznych, główne oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń i reasekuracji oraz instytucje gospodarki budżetowej. Każda z tych form prawnych ma swoją specyfikę, regulacje prawne i przeznaczenie. Warto poznać ich charakterystykę, aby świadomie wybrać optymalną formę dla konkretnego przedsięwzięcia.

Spółdzielnie – organizacje oparte na zasadach samopomocy

Spółdzielnia to forma prawna oparta na dobrowolnym zrzeszeniu nieograniczonej liczby osób, które mają zmienne składy osobowe i fundusz udziałowy. Celem działania spółdzielni jest wspólne prowadzenie działalności gospodarczej w interesie członków.

Rodzaje spółdzielni:

Spółdzielnie pracy
Spółdzielnie mieszkaniowe
Spółdzielnie socjalne
Spółdzielnie rolnicze
Spółdzielnie spożywców, rzemieślnicze, inwalidów i inne

Cechy charakterystyczne: zmienny skład członkowski; zasada „jeden członek = jeden głos”; osobowość prawna z chwilą wpisu do KRS; co do zasady min. 10 członków założycieli (w spółdzielniach socjalnych – 5); organy: walne zgromadzenie, rada nadzorcza, zarząd.

Różnice względem spółek: brak klasycznego kapitału zakładowego (jest fundusz udziałowy); głosowanie per capita, a nie proporcjonalnie do wkładu; zysk może być dzielony między członków lub przeznaczony na cele statutowe.

Podstawa prawna: Prawo spółdzielcze (1982)

Spółdzielnie europejskie (SCE) – transgraniczne organizacje spółdzielcze

Spółdzielnia europejska (SCE) ułatwia współpracę w skali UE. Może działać w kilku państwach, wymaga co najmniej 5 członków z min. dwóch krajów UE, posiada kapitał min. 30 000 EUR i podlega wpisowi do KRS.

Podstawa prawna: rozporządzenie Rady (WE) nr 1435/2003 – statut SCE, ustawa o spółdzielni europejskiej (2006).

Przedsiębiorstwa państwowe – publiczna forma gospodarowania

Państwowa osoba prawna prowadząca działalność na własny rachunek. Własność: Skarb Państwa. Organy: ogólne zebranie pracowników (delegatów), dyrektor i rada pracownicza. Dziś stosowane rzadko (wiele przekształcono w spółki SP).

Podstawa prawna: ustawa o przedsiębiorstwach państwowych (1981).

Europejskie zgrupowania interesów gospodarczych (EZIG)

Narzędzie współpracy firm z różnych państw UE. Celem jest ułatwienie działalności członków (nie zysk własny). Min. dwóch członków z różnych krajów; działalność pomocnicza; nieograniczona odpowiedzialność członków; wpis do KRS.

Podstawa prawna: rozporządzenie Rady (EWG) nr 2137/85 – EZIG, ustawa o EZIG i spółce europejskiej (2005).

Instytuty badawcze i Sieć Badawcza Łukasiewicz

Wyspecjalizowane jednostki B+R z osobowością prawną, tworzone przez ministra lub inny organ administracji. Finansowanie mieszane (dotacje + działalność). W ramach Sieci Łukasiewicz działa kilkadziesiąt instytutów w jednej strukturze.

Podstawa prawna: ustawa o instytutach badawczych (2010), ustawa o Sieci Badawczej Łukasiewicz (2019).

Towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych (TUW)

Zakłady ubezpieczeń dla własnych członków, działające na zasadzie wzajemności. Organy: walne zgromadzenie, rada nadzorcza, zarząd; nadzór KNF; możliwe dopłaty/zwroty składek w rozliczeniu okresowym.

Podstawa prawna: ustawa o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (2015).

Towarzystwa reasekuracji wzajemnej

Podmioty reasekurujące (ubezpieczające ubezpieczycieli) swoich członków – zwykle zakłady ubezpieczeń; wyspecjalizowana, kapitałochłonna działalność pod nadzorem KNF.

Podstawa prawna: ustawa o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (2015).

Oddziały przedsiębiorców zagranicznych

Wyodrębniona część zagranicznego przedsiębiorcy działająca w Polsce. Brak osobowości prawnej; wymagany wpis do KRS i ustanowienie przedstawiciela. Za zobowiązania odpowiada przedsiębiorca zagraniczny.

Podstawa prawna: ustawa o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych… (2018).

Główne oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń i reasekuracji

Forma obecności zagranicznych ubezpieczycieli w Polsce. Brak osobowości prawnej; nadzór KNF oraz organu państwa macierzystego; wymogi kapitałowe i gwarancyjne.

Podstawa prawna: ustawa o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (2015).

Instytucje gospodarki budżetowej

Jednostki sektora finansów publicznych z osobowością prawną, prowadzące działalność dla realizacji zadań publicznych (dochody własne + dotacje). Zysk na cele statutowe; podległość organowi założycielskiemu.

Podstawa prawna: ustawa o finansach publicznych (2009).

Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej (SP ZOZ)

Publiczne podmioty lecznicze z osobowością prawną. Tworzone przez organy publiczne; finansowane m.in. kontraktami z NFZ; kierowane przez dyrektora; wpis w rejestrze (segment KRS dedykowany stowarzyszeniom, fundacjom i SP ZOZ).

Podstawa prawna: ustawa o działalności leczniczej (2011).

Organizacje przedsiębiorców i izby gospodarcze

Podmioty reprezentujące interesy przedsiębiorców (np. izby gospodarcze, samorządy zawodowe). Osobowość prawna; finansowanie ze składek; w przypadku samorządów – uprawnienia władcze wobec członków.

Podstawa prawna: ustawa o izbach gospodarczych (1989), ustawa o samorządzie zawodowym niektórych przedsiębiorców (1989).

Związki zawodowe z osobowością prawną

Reprezentują prawa pracowników; uzyskują osobowość po wpisie do rejestru; niezależne od pracodawców i państwa; mogą prowadzić działalność gospodarczą w ograniczonym zakresie.

Podstawa prawna: ustawa o związkach zawodowych (1991).

Podsumowanie – różnorodność form prawnych w KRS

Podobieństwa: wpis do KRS (z wyjątkiem oddziałów jako części podmiotów macierzystych), jawność danych, możliwość prowadzenia działalności gospodarczej, ustawowo określone organy. Różnice: cele (zysk vs. cele statutowe), odpowiedzialność członków/wspólników, źródła finansowania, poziom regulacji i nadzoru (np. ubezpieczenia).

Kiedy warto skonsultować się z prawnikiem?

Wybór formy ma długofalowe konsekwencje prawne, podatkowe i organizacyjne. Przy wyspecjalizowanych podmiotach (spółdzielnie, TUW, instytucje gospodarki budżetowej, oddziały zagraniczne itp.) wsparcie prawnika pomoże dobrać optymalną strukturę i bezpiecznie przejść procedury rejestracyjne.

Potrzebujesz pomocy w założeniu podmiotu w KRS?

Jeśli planujesz założenie jednej z opisanych form prawnych lub masz pytania dotyczące wyboru optymalnej struktury dla Twojego przedsięwzięcia, chętnie udzielimy Ci profesjonalnego wsparcia. Przeanalizujemy specyfikę Twojego projektu i pomożemy wybrać najbardziej odpowiednią formę prawną. Szczegóły dotyczące zakresu usług i kosztów współpracy znajdziesz w naszym cenniku.

Skontaktuj się ze nami, aby umówić konsultację.

Zastrzeżenie: Artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. Każda sytuacja jest inna i wymaga indywidualnej analizy.